*मैत्री दिनानिमित्त....*
गौतम बुद्धांच्या उपदेशानुसार,
चार प्रकारच्या मित्राला कल्याण मित्र समजावे.
1) जो सतत उपकार करणारा सोबती असतो.
2) जो सुखामध्ये आणि दुःखामध्येही साथ देणारा असतो.
3) जो नेहमी मंगलमय सल्ला देणारा असतो.
4) जो हृदयातून कळवळा दाखविणारा व सहानुभूती बाळगणारा असतो.
चार प्रकारे उपकार करणाऱ्या सोबत्याला, कल्याण मित्र आहे असे समजावे.
1) जो मित्र म्हणून अनेक वेळा मित्रास प्रमादापासून, अनेक संकटापासून सावध करीत असतो.
2) जो आपत्ती- विपत्ती पासून मित्रांच्या धन संपत्तीचे योग्य संरक्षण करीत असतो.
3) संकट समयी व दुःखद प्रसंगी जो मित्राचा आधार बनतो, मदत करतो.
4) एखादी जबाबदारी स्वीकारण्याचे वचन दिले असल्यास त्या जबाबदारीची वेळ आल्यावर तो त्याहीपेक्षा दुप्पट मदत करतो व अधिक पटीने जबाबदारी पार पाडतो.
सुख आणि दुःखाच्या प्रसंगी समान भावनेने मित्रासोबत उभा राहून चार प्रकारे जो मदत करतो त्याला कल्याण मित्र ओळखावे.
1) त्याला माहित असलेली गोपनीय माहिती आगोदरच सांगत असतो.
2) त्याची स्वतःबद्दलची काही गोपनीय माहिती असेल तर तो मित्राजवळ सांगून ठेवतो.
3) मित्रावर ओढवलेल्या संकटाप्रसंगी, आपत्ती-विपत्ती प्रसंगी तो मुद्दाम त्याची साथ सोडत नाही, धैर्याने सोबत उभा राहतो.
4) वेळप्रसंगी स्वतःचे जीवदान देखील तो मित्राच्या संकटप्रसंगी अर्पण करीत असतो.
मित्राचा हितचिंतक म्हणून जो चार प्रकारे हिताचा सल्ला देतो त्याला कल्याणमित्र ओळखावे.
1) जो मित्राला वाईट व्यसनांपासून व दुष्कृत्यांपासून नेहमी परावृत्त करण्याचा प्रयत्न करतो, त्यांना वाईट कृत्य करू देत नाही.
2) जो मित्राला नेहमी सत् कार्य करण्याकरिता प्रेरित करतो, चांगल्या कार्यकरिता प्रोत्साहन देत असतो.
3) ज्या गोष्टीची मित्राला जाणीव नसेल, त्याने ज्या ऐकल्या नसतील अशा हितकारक गोष्टींची जो माहिती देतो.
4) दुःख मुक्ती करणाऱ्या परम् सुख शांतीमय निर्वाणाच्या मार्गाचे जो पथ प्रदर्शन करतो.
मित्रत्वाच्या सद् भावनेने जो चार प्रकारे कळवळा व्यक्त करतो त्याला कल्याण मित्र ओळखावे.
1) मित्रावर ओढवलेल्या संकट प्रसंगी जो कधीही आनंदित होत नाही.
2) मित्राच्या उत्कर्षामध्ये, प्रगतीमध्ये जो नेहमी आनंदित होत असतो व मनाने पून्हा प्रगतीची मंगलकामना करतो.
3) मित्राबद्दल दुसरे कोणीही मागे किंवा पुढे वाईट बोलत असतील, त्यावेळी जो त्यांना वाईट बोलण्यापासून रोखीत असतो.
4) मित्राबद्दल दुसरे कोणीही मागे किंवा पुढे चांगले बोलत असतील अशांची जो प्रशंसा करतो.
या प्रकारे तथागत बुद्ध पुन्हा म्हणाले...
सुख दुःखामध्ये जो साथ देणारा असतो, जो हित चिंतक म्हणून नेहमी हित-सुखाचा सल्ला देतो, सद्भावनेने वागवणारा व नेहमी मित्रावर जो अनुकंपा तथा उपकार करणारा असतो अशा चार प्रकारच्या मित्रांना बुद्धिमान माणसाने कल्याण मित्र ओळखावा व
माता ज्याप्रमाणे आपल्या एकुलत्या एक मुलाचे त्याग व सेवा भावनेने संरक्षण करते त्या प्रकारे कल्याण मित्राचे, बुद्धिमान सभ्य माणसाने संगोपन करावे.
संदर्भ: सिगालो वाद सुत्त
संकलन: उपासक
